Ik heb gemerkt dat je in Amsterdam niet ver hoeft gaan om een interessant verhaal te ontdekken. Elke buurt heeft zijn eigen geschiedenis, een eigen verhaal. En de gebouwen in de buurt kunnen veel van die verhalen prijsgeven. Zo ben ik de laatste tijd weer wat meer in mijn eigen buurt rond gaan lopen en het lijkt me leuk om zo’n verhaal met je te delen.
Zo loop ik vaak langs een gebouw dat op het moment wordt verbouwd. De St. Catharina Fröbelschool, gelegen aan de Rijnstraat 113-115. Als je het gebouw ziet dan vallen al meteen een aantal dingen op. Het is gebouwd in een wat sobere vorm van de Amsterdamse Schoolstijl, waarschijnlijk gebouwd in de jaren twintig- dertig. Daarmee is het een van de vroegste bouwerken in dit gedeelte van de rivierenbuurt. De winkels, aan het schoolgebouw vast, komen overeen in bouwstijl en lijken uit dezelfde bouwperiode te komen. St. Catharina geeft al een katholieke achtergrond aan. Dus dit gehele blok zou goed door één architect voor een gemeenschap of bouwvereniging gebouwd kunnen zijn.
St. Catharina Fröbelschool (2020).
Op deze oude afbeelding zien we dat er ook een parochiekerk in het bouwblok zat. Terwijl er in de gehele rivierenbuurt eigenlijk niet zoveel kerken zijn gebouwd. En in dit gedeelte van Amsterdam zie je daarnaast eigenlijk bijna geen katholieke gebouwen, en zeker geen kerktorens. Van de periode voor de Tweede Wereldoorlog bestaan nog twee andere kerken: de Sint Gabriël Kerk (1928) in de Deurloostraat en de Maarten Luther Kerk (1936) in de Dintelstraat.
Na een beetje zoekwerk blijkt het gehele bouwblok in 1926 te zijn ontworpen door architect Jacques Duncker (1867-1935), voor de katholieke stichting der Dominicanen. Het blok huisde de parochiekerk van St. Thomas van Aquino met pastorie, de St. Catharina school, St. Catharina Fröbelschool, winkelhuizen en een klooster voor de zusters dominicanessen.
Architect Jacques Duncker
Veel is er niet bekend over Jacobus Franciscus Maria (Jacques) Duncker, terwijl hij toch enkele aansprekende gebouwen heeft ontworpen. Het bouwblok aan de Rijnstraat in Amsterdam is wel een van de opvallendste.
Duncker leerde het vak op de bureaus van Ed. Cuypers en A.C. Bleys. Hij was een actief katholiek: lid van de Vincentiusvereniging die het bestuur vormde van diverse scholen. Veel van zijn gebouwen zijn dan ook voor katholieken gebouwd. Voor de Vincentiusvereniging ontwierp hij bijvoorbeeld vier scholen, waaronder die op de Nieuwe Leliestraat 169 en aan de Rijnstraat. Zijn bekendste gebouw in Amsterdam is wellicht het grote gebouw aan de Nieuwezijds Voorburgwal nummer 56-60. Zijn bouwstijl was ambachtelijk en geïnspireerd op Berlage en diens rationalisme, maar toont ook later in zijn carrière invloeden van de Amsterdamse School.
Helaas zijn de Sint Catharina school, lagere school voor meisjes, en het zusterhuis in 1990 gesloopt. En tot groot verdriet van de buurt moest de Thomas van Aquino kerk in 2004 er aan geloven. De kerk en bijbehorende pastorie werd gesloopt om plaats te maken voor een woningbouwproject: het Aquinohof, ontworpen door Quist Wintermans Architekten.
St. Catharina Fröbelschool
De St. Catharina Fröbelschool is dus samen met de winkels aan de Rijnstraat de enige nog oorspronkelijke gebouwen in dit bouwblok. Maar wat is een fröbelschool en waarom staat er een katholieke fröbelschool in Amsterdam Zuid?
Een fröbelschool is een kleuterschool gebaseerd op de pedagogische ideeën van Friedrich Fröbel (1782-1852). In het begin van de negentiende eeuw ontwikkelde Fröbel zijn onderwijstheorieën. Onderwijs moest van hem vooral een creatief en dynamisch proces zijn. Alle aspecten van de persoonlijkheid moesten tegelijk worden ontwikkeld, en het moest vooral ook leuk zijn. De nadruk van deze onderwijstheorie voor jonge kinderen lag dan ook bij: een plezierige leefomgeving, eigen activiteiten van kinderen en lichamelijke beweging.
In Nederland werd het gedachtegoed van Fröbel verspreid door mensen als Elise van Calcar, en Wijbrandus Haanstra. Vooral voor de tweede wereldoorlog droegen in Nederland veel scholen met de naam Fröbelschool ook de onderwijsmethode uit. Uit de onderwijs is ook een werkwoord gekomen: fröbelen, vrijblijvend creatief bezig zijn. De St. Catharina Fröbelschool is tot de jaren negentig een kleuterschool gebleven. Tot voor kort een Huis van de Wijk en nu wordt ook dit gebouw omgebouwd tot een woningencomplex. 35 Sociale huurwoningen voor mensen t/m 27 jaar en statushouders.
